Reli
Reli (en. Rallying) je moto-sport kod kojeg se vozači sa (posebno podešenim) automobilima, motociklima ili kamionima natječu na privatnim ili javnim putevima ciljem da zadovolje prosječnu brzinu zadanu na određenoj etapi.
Pravila
[uredi | uredi izvor]Ekipa se sastoji od navigatora i vozača, koji se po potrebi mogu mijenjati. Navigatorov cilj je da vožaču tokom vožnje čita mapu sa tzv. pace notes-a. Trke se vrše u point-to-point formatu. Ekipe trku počinju sa vremenskim razmakom od najčešće jedne minute. Staza je podjeljena na dijelove tzv. etape, vozač mora da završi etapu u zadanom vremenu, a ako zakasni dobiva kaznene bodove.
Sistem bodovanja
[uredi | uredi izvor]| Pozicija | 1. | 2. | 3. | 4. | 5. | 6. | 7. | 8. | 9. | 10. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bodovi | 25 | 18 | 15 | 12 | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 | 1 |
Historija
[uredi | uredi izvor]_1st.jpg)
Prvo reli takmičenje je održano 1894. godine u Parizu u tzv. "Utrci kola bez konja" (fr. Concours des Voitures sans Chevaux). Zvanični pobjednik je bio Albert Lemaître u svom Peugeotu, mada je prvi utrku završio Jules-Albert de Dion ali je kasnije diskvalifikovan jer je njegov auto imao parni motor. Ta utrka je inspirisala mnoge druge po cijeloj Evropi. Naziv "reli" se za ove utrke prvi put koristio u Monte Carlu Reliju (Kasnije Reli Monte Carlo) 1911. godine.
Poslijeratni period
[uredi | uredi izvor]Reli se ponovo oživio u 50-im godinama prošlog vijeka. Tada su se najviše održavali relijevi na duge distance, npr. Monte Carlo reli, Francusko-Austrijski alpinski reli, Lisabon reli (Portugal, 1947. god.), Tulipanski reli (Nizozemska, 1949. god.), Akropolis reli (Grčka, 1956. god.), Reli 1000 jezera (Finska, 1951. god. - danas Reli Finska) itd.
Reli auta
[uredi | uredi izvor]
Kako bi takmičenje bilo jednako, po propisima se u reli utrkama mogu samo koristiti limuzine i sportska vozila, sa blagim modifikacijama za višu brzinu, kočenje, upravljanje i sl. Najpopularnije marke koje se koriste u reliju su Renault (Alpine), Peugeot, Mini, Ford, Citroën, Mitsubishi, Lancia, Subaru i sl.
Grupe
[uredi | uredi izvor]U reliju auta se dijele po performansu, modifikacijama, težini i sl. na grupe.
Grupa A
[uredi | uredi izvor]U grupi A minimalni broj identičnih vozila je bio 2.500. U ovoj grupi je proizvođačima bilo dozvoljeno da rade velike promjene na motorima, motornom menadžmentu, usisu, ventilima, kočnicama itd. Takođe u ovoj grupi je dozvoljen potpuno otvoreni auspuh. Auta iz ove grupe su izuzetno brzi, prilagodljivi i skupi. Najznačajnija auta iz grupe A su: Alfa Romeo GTV6, Mercedes 190E 2.3-16, Peugeot 309 GTI, Lancia Delta HF Integrale, Suzuki Swift GTI, Toyota Celica GT4 itd.
Grupa N
[uredi | uredi izvor]U grupi N minimalni broj identičkih vozila je bio 5.000. Izmjenje su bile malobrojne i striktne. Manje promjene na motoru, motornom menadžmentu, mijenjanje am
ortizera i točkova i sl. Auta iz ove grupe su imali velike probleme sa prenosom, kočenjem i sl. Najznačajna auta iz grupe N su: Peugeot 106 rally, Honda Integra Type-R, Renault Clio Sport, BMW M3, Mitsubishi Lancer Evo, Subaru Impreza WRX STI itd.
Grupa H/Grupa F
[uredi | uredi izvor]Vozila iz Grupe H (F) su najčešće vozila kojim je homologacija u grupama A i N istekla a za čije su produženje odgovorni proizvođači. Ta auta a Evropi danas isključivo voze amateri. Najznačajnije auto iz ove grupe je Lancia Delta S4.
Grupa F2
[uredi | uredi izvor]F2 grupa je nastala kako bi se smanjili troškovi relija. Auta iz F2 grupe su Kit Car auta sa pogonom na prednje točkove i niskom minimalnom težinom. Auta ove grupe su se najbolje pokazali asfaltnim relijima. Danas se auta iz ove grupe koriste u Junior WRC takmičenjima.
ST grupa
[uredi | uredi izvor]U ST grupi su uglavom duži modeli koji se obično koriste u kružnim trkama. Ova grupa je nastala u naciolnim takmičenjima. U ovoj grupi se koriste vozila sa pogonom na dva točka (Osim Audi A4). Turbine su zabranjene, dopuštene su promjene kod upravljačkog sistema i pozicije vozača radi rasporeda težine.
Grupa B
[uredi | uredi izvor]Grupa B je zabranjena 1987. godine. Iz grupe B potiču neki od najbržih reli automobila ikada i često se naziva zlatno doba relija. Auta iz ove grupe su imali dvije turbine, centralno smješten motor i jako velike aero kitove. Nakon mnogobrojnih nesreća 1986. godine u kojima je poginulo 2 vozača i 11 gledaoca, ova grupa je zabranjena. Auta iz ove grupe su ostala upamćena po ljepoti i snazi.
Reli utrke
[uredi | uredi izvor]
Popularizacijom relija nastala je potreba za nekom organizacijom koja bi regulirala pravila, postavljala standarde i sl. Tu ulogu je zauzela FIA (fr. Fédération Internationale de l'Automobile) odonsno Međunarodna automobilska federacija, koja i danas organizuje svjetsko prvenstvo u reliju, WRC (en. World Rally Championship) koje se održava od 1973. godine u više država. U BiH najpoznatije reli takmičenje je Reli Jahorina koje se održava od 1972. godine.
Svjetski prvaci
[uredi | uredi izvor]
| Sezona | Vozač | Automobil | Bodovi |
|---|---|---|---|
| 1977. |  Sandro Munari |
Lancia Stratos HF | 31 |
| 1978. |  Markku Alén |
Fiat 131 Abarth | 52 |
| 1979. |  Björn Waldegård |
Ford Escort RS1800 | 112 |
| 1980. |  Walter Röhrl |
Fiat 131 Abarth | 118 |
| 1981. | Ari Vatanen |
Ford Escort RS1800 | 96 |
| 1982. | Walter Röhrl |
Opel Ascona 400 | 109 |
| 1983. | Hannu Mikkola |
Audi Quattro A1/A2 | 125 |
| 1984. | Stig Blomqvist |
Audi Quattro A2/Sport Quattro | 125 |
| 1985. | Timo Salonen |
Peugeot 205 T16/E2 | 127 |
| 1986. | Juha Kankkunen |
Peugeot 205 T16 E2 | 118 |
| 1987. | Lancia Delta HF 4WD | 100 | |
| 1988. | Miki Biasion |
Lancia Delta Integrale | 115 |
| 1989. | Lancia Delta Integrale | 106 | |
| 1990. |  Carlos Sainz |
Toyota Celica GT-Four ST165 | 140 |
| 1991. | Juha Kankkunen |
Lancia Delta HF integrale 16v | 150 |
| 1992. | Carlos Sainz |
Toyota Celica Turbo 4WD | 144 |
| 1993. | Juha Kankkunen |
Toyota Celica Turbo 4WD | 135 |
| 1994. |  Didier Auriol |
Toyota Celica Turbo 4WD | 116 |
| 1995. |  Colin McRae |
Subaru Impreza 555 | 90 |
| 1996. | Tommi Mäkinen |
Mitsubishi Lancer Evolution III | 123 |
| 1997. | Mitsubishi Lancer Evolution IV | 63 | |
| 1998. | Mitsubishi Lancer Evolution VI | 58 | |
| 1999. | Mitsubishi Lancer Evolution VI | 62 | |
| 2000. | Marcus Grönholm |
Peugeot 206 WRC | 65 |
| 2001. | Richard Burns |
Subaru Impreza WRC 2001 | 44 |
| 2002. | Marcus Grönholm |
Peugeot 206 WRC | 77 |
| 2003. |  Petter Solberg |
Subaru Impreza WRC 2003 | 72 |
| 2004. | Sébastien Loeb |
Citroën Xsara WRC | 118 |
| 2005. | Citroën Xsara WRC | 127 | |
| 2006. | Citroën Xsara WRC | 112 | |
| 2007. | Citroën C4 WRC | 116 | |
| 2008. | Citroën C4 WRC | 122 | |
| 2009. | Citroën C4 WRC | 93 | |
| 2010. | Citroën C4 WRC | 276 | |
| 2011. | Citroën DS3 WRC | 222 | |
| 2012. | Citroën DS3 WRC | 270 | |
| 2013. | Sébastien Ogier |
Volkswagen Polo R WRC | 290 |
| 2014. | Volkswagen Polo R WRC | 267 | |
| 2015. | Volkswagen Polo R WRC | 263 | |
| 2016. | Volkswagen Polo R WRC | 268 | |
| 2017. | Ford Fiesta WRC | 232 | |
| 2018. | Ford Fiesta WRC | 219 | |
| 2019. |  Ott Tänak |
Toyota Yaris WRC | 263 |
| 2020. | Sébastien Ogier |
Toyota Yaris WRC | 122 |
| 2021. | Toyota Yaris WRC | 230 | |
| 2022. | Kalle Rovanperä |
Toyota GR Yaris Rally1 | 255 |
| 2023. | Toyota GR Yaris Rally1 | 250 | |
| 2024. |  Thierry Neuville |
Hyundai i20 N Rally1 | 242 |
Izvori
[uredi | uredi izvor]- https://web.archive.org/web/20151208063348/http://www.autosport.ba/tag/rally-jahorina/
- http://www.fia.com/
- http://www.wrc.com/en/wrc/about-wrc/what-is-wrc/page/673--672-672-.html Arhivirano 9. 3. 2016. na Wayback Machine
- https://web.archive.org/web/20151211232856/http://www.autosport.ba/autosport-za-neznalice-3-dio-a1-b3-c5-dx-e321-f4-g7/
- https://web.archive.org/web/20150906021523/http://www.volkswagen-motorsport.com/index.php?id=3&L=1