Lompat ke isi

Mano'

Beccè' interwiki
Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika
Mano'
Aves Edit nilai pada Wikidata

Edit nilai pada Wikidata
Rekaman (id) Terjemahkan
Edit nilai pada Wikidata
Taksonomi (id) Terjemahkan
SuperkelasTetrapoda
KelasAves Edit nilai pada Wikidata
Linnaeus, 1758
TemplateStyles' src attribute must not be empty.

Mano' otabâ Avès iyâ arèya angghuta sarangah kèbân atolang lègir (vèrtebrata) sè anḍi' bulu bân lèmbâng. Avès tamaso' kèbân ovipar (sè anḍi' ana' lèbât cara atellor) sè adârâ panas.[1]

Cem-macemma mano' cè' bânnya'en, ḍâri mano' kolibri sè kènnè' bân ngabbherra cè' santa'na, pingwin sè bisa alangngoy ngangghuy lèmbângnga, dâghâ mano' onta sè atèngghien ḍâri manossa. Kabânnya'an spèsiès mano' è dhunnya bisa ngabbher bi' lèmbângnga (akanṭa bhibhik, èntok, mano' krèja, mano' pelikan, lambhiji (mano' jhobhâ), sèka' (ellang), cendrawasih bân kèya ghi' bânnya' sè laènna), kajhâbhâna pan-brâmpan clèḍi mano' sè bâttrana èndemik (oḍi' è kennengan tetanto) akanṭa mano' onta, moa, kasuari, kiwi, pingwin, bân laènna[1]. Rèken bâḍâ 8.800-10.200 spèsiès mano' è dhunnya bân pata 1.500 macemma bâḍâ è Inḍonèsia. Pan-brâmpan clèḍi mano' rèya sacara ilmiah maso' ka ḍâlem kellas Avès.

Satèya, mano' èkaonèngè jhâ' maso' ḍâ' komana'an ḍâri sarangah dinosaurus theropoda sè anḍi' bulu, bân dhâddhi tong-sèttonga angghuta dinosaurus sè ghi' oḍi'. Katon bhâlâ semma'en mano' sè ghi' oḍi' iyâ rèya bhâjâ (angghuta ḍâri klad Archosaurus sè ghi' bâḍâ iyâ rèya mano' bân bhâjâ). Mano' iyâ rèya kakomana'en aviala porbâ (sè angghutana kalebbhu ka gènus Archaeopteryx) sè kabit meddhâl na-rèna 160 juta taon sè lambâ' è Tiongkok. Manot bhuktè DNA, mano' modèrn (Neornithes) sè ngalakonè èvolusi è pèriodè kapor madya dhâlâ pongkas, bân alako divèrsifikasi dhurus (messat) bân abbhrâ (kontras) è mangsa pokpara tompessa (pona) Kapor-Paleogen 66 juta taon sè tapongkor, sè matè'è pterosaurus bân sakabbhina dinosaurus bennè-mano'.

Saranga

[beccè' | beccè' sombher]
Lempengan batu dengan fosil tulang dan impresi bulu burung
Archaeopteryx lithographica segghut èangghep mènangka mano' palèng kona sè èkaonèngè.

Klasifikasi otabâ Saranga'enna mano' halè ilmiah kabitta èpapak bi' Francis Willughby bân John Ray è taon 1676 ḍâlem èdisi Ornithologiae[2]. Carolus Linnaeus ngaobâ klasifikasi rowa è taon 1758 ka'angghuy nyoson nyama biologi sè èghuna'aghi bâjâ satèya. Rèya pan-brâmpan klasifikasi mano' sè amabâ'ân:

Infrakelas Palaeognathae

[beccè' | beccè' sombher]

Palaeognathae otabâ "ubâng towa" iyâ rèya sala sèttong ḍâri duwâ' infrakellas sè èangkenè ḍâlem kellas taksonomi Avès bân ka'angghit ḍâri macem ratite bân tinamu. Ratite kabânnya'an iyâ rèya mano' rajâ bân asoko lanjhâng, ta' bisa ngabbher, bân ta' anḍi'tolang dâdâ sè lonas . Halè tradisional, kabbhina ratite èrajhum ḍâlem kennengan ordo Struthioniformes. Kanèng, analisis gènètik anyaran mapaghi jhâ' sarangah rowa bennè monofili polana asèfat parafili ḍâ' tinamu, kangsèna mano' onta èklasifikasiaghi (èsarangaaghi) mènangka tong-sèttongnga angghuta ordo Struthioniformes, bân ratite palèan sè èrajhum ḍâlâm kennengan ordo palèan.[3][4]

  • Klad Notopalaeognathae
    • Ordo Aepyornithiformes – Mano' ghâjhâ (pona)
    • Ordo Apterygiformes – Mano' kiwi
    • Ordo Casuariiformes
    • Ordo Dinornithiformes – Moa (pona)
    • Ordo Rheiformes
    • Ordo Tinamiformes – Tinamu

Infrakelas Neognathae

[beccè' | beccè' sombher]
Tèngghu kèya: Ḍaftar mano' anot naghârâ

Ḍâri sakabbhina mano' sè ghi' oḍi', kabânnya'an maso' ka ḍâlem infrakellas Neognathae otabâ "ubâng anyar". Sternum otabâ tolang dâdâ sè lonas bân ta' akanṭa rarite. Angghutana koncara mènangka carinatae.

  • Klad Afroaves
    • Ordo Accipitriformes
    • Ordo Bucerotiformes
    • Ordo Coliiformes – ghun bâḍâ sèttong famili iyâ rèya Coliidae
    • Ordo Coraciiformes
    • Ordo Leptosomiformes – ghun bâḍâ sèttong spèsiès iyâ rèya Leptosomus discolor
    • Ordo Piciformes
    • Ordo Strigiformes – Mano' bhâung
    • Ordo Trogoniformes – Mano' luntur
  • Klad Aequornithes
    • Ordo Ciconiiformes – Dhâlko'
    • Ordo Gaviiformes
    • Ordo Pelecaniformes
    • Ordo Procellariiformes
    • Ordo Sphenisciformes – Pingwin
    • Ordo Suliformes
  • Klad Australaves
    • Ordo Cariamiformes
    • Ordo Falconiformes
    • Ordo Passeriformes – Mano' pangocè
    • Ordo Psittaciformes – Bâyân
  • Klad Columbimorphae
    • Ordo Columbiformes – coma bâḍâ sèttong famili iyâ rèya Columbidae
    • Ordo Mesitornithiformes – coma bâḍâ sèttong famili iyâ rèya Mesitornithidae
    • Ordo Pterocliformes – Dhârâ beddhi
  • Klad Cypselomorphae
    • Ordo Aegotheliformes – Atoko
    • Ordo Apodiformes
    • Ordo Caprimulgiformes – Cabak
    • Ordo Nyctibiiformes – Potoo
    • Ordo Podargiformes – Paro-kata'
    • Ordo Steatornithiformes – Mano' minnya'
  • Superordo Galloanserae
    • Ordo Anseriformes
    • Ordo Galliformes
    • Ordo Gastornithiformes (pona)
  • Klad Gruae
    • Ordo Charadriiformes
    • Ordo Gruiformes
    • Ordo Opisthocomiformes
  • Klad Mirandornithes
    • Ordo Phoenicopteriformes
    • Ordo Podicipediformes – Titihan
  • Klad Otidimorphae
    • Ordo Cuculiformes – ghun bâḍâ sèttong famili iyâ rèya Cuculidae
    • Ordo Musophagiformes – Turaco
    • Ordo Otidiformes – Kalkun-padang
  • Klad Phaethontimorphae
    • Ordo Eurypygiformes
    • Ordo Phaethontiformes

Bhrusan

[beccè' | beccè' sombher]

Mano' oḍi' bân adu'-budu' kabânnya'an è kennengan tèngghângan bân ḍâ' 7 bennua, sadhâghâ adhâddhiân koloni (bhâllân) sè èkstrèm (mèlaghisè) otabâ cè' bânnya'na è ḍâlem koloni pabudu'ân Petrel Salju ghân anjhung 440 kilomèter (270 mil) è bun ḍâlemma bennua Antartika[5]. Diversitas (sabhârângan) otabâ parbhidhâ'ân mano' sè palèng tèngghi bâḍâ è kennengan tropis. Jârèya la èpèkkèr sabbhânna jhâ' kaclèḍiân mano' sè atèngghiân èpolana hasèl ḍâri ondhâg spèsiasi è kennengan tropis[6] . Nga' brâmma'a bhâi èlmo sè anyaran nemmo jhâ' ondhâghân sè amalang tèngghi sè èbhârânngè bi' ondhâg tompâssa (pona) sè arajâ'ân ètèmbhâng kennengan tropis. Pan-brâmpan kranḍât mano' la bisa madaptasi (aṭok oḍi') è dhunnya otabâ ka abâ'en dhibi'. Kalabân pan-brâmpan spèsiès mano'-tasè' sè ḍâpa' ḍâ' ka dhârât ghun ka'angghuy abudu'[7] bân pan-brâmpan pingwin la ècatet jhâ' bisa nyèllâm dhâlâ arongan aing 300 mèter (980 soko)[8].

Bânnya' spèsiès mano' sè la marèjik populasi ka'angghuy adu'-budu' è kennenganna la èintroduksi otabâ èsarmo'aghi (èbhusar'aghi' ka habitat anyar) bi' manossa. Pan-brâmpan sarmo la èkasajjhâ; akanṭa mano' Poro, la jhâma èkasarmo mènangka mano' sè bisa èodher[9]. Kèya bâḍâ sè ta' èkasajjhâ, akanṭa karèjikka populasi bukong otabâ ṭaṭat jennis pandhita alas (Inḍonèsia: Parkit Pendeta hutan) è ṭa-koṭṭa è Amèrika Dâjâ samarèna sabbhâh ḍâri kennengan obuwân. Pan-brâmpan spèsiès tamaso' blekok kerbhi (Inḍonèsia: kuntul kerbau), Karakara kepala-kuning bân Mano' Jâgâtowa Ghâlâ (Inḍonèsia: Kakaktua galah), la ḍâpa' ka pan-brâmpan kennengan halè ta' èkasajjhâ (alami) ngalèbâdhi bâjâ aslina mènangka praktik agrikulturan sè adhâddhiaghi kennengan anyar sè sèpa'.

Èghuna'aghi bi' manossa

[beccè' | beccè' sombher]

Pan-brâmpan macemma mano', akanṭa ajâm, kalkun, bhânyak bân ètèk la èobu ḍâri lambâ' bân adhâddhi sombher protèin sè ghâmpèl; èkakan dhâghingnga otabâ tellorra[marlo'agi roju'an].

Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  1. ↑ 1,0 1,1 Utoro, Eko & Tin Zulaeha. (2024). "My First Encyclopedia: Animalia Kingdom". Surakarta: Ziyad Visi Media. ISBN: 978-623-8595-06-8.
  2. ↑ del Hoyo, Josep; Andy Elliott; Jordi Sargatal (1992). Handbook of Birds of the World, Volume 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 84-87334-10-5.
  3. ↑ Hackett, S.J.; et al. (2008). "A Phylogenomic Study of Birds Reveals Their Evolutionary History". Science. 320 (5884): 1763–1768. Bibcode:2008Sci...320.1763H. doi:10.1126/science.1157704. PMID 18583609. S2CID 6472805.
  4. ↑ Yuri, T (2013). "Parsimony and model-based analyses of indels in avian nuclear genes reveal congruent and incongruent phylogenetic signals". Biology. 2 (1): 419–44. doi:10.3390/biology2010419. PMC 4009869. PMID 24832669.
  5. ↑ Brooke, Michael (2004). Albatrosses And Petrels Across The World. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-850125-0.
  6. ↑ Weir, Jason T.; Schluter, D (2007). "The Latitudinal Gradient in Recent Speciation and Extinction Rates of Birds and Mammals". Science. 315 (5818): 1574–76. doi:10.1126/science.1135590. ISSN 0036-8075. PMID 17363673. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
  7. ↑ Schreiber, Elizabeth Anne (2001). Biology of Marine Birds. Boca Raton: CRC Press. ISBN 0-8493-9882-7. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  8. ↑ Sato, Katsufumi; N; K; N; W; C; B; H; L (1 May 2002). "Buoyancy and maximal diving depth in penguins: do they control inhaling air volume?". Journal of Experimental Biology. 205 (9): 1189–1197. ISSN 0022-0949. PMID 11948196.
  9. ↑ Hill, David (1988). The Pheasant: Ecology, Management, and Conservation. Oxford: BSP Professional. ISBN 0-632-02011-3. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)


Inḍonèsia Dialek ? Dialek ? Dialek ? Dialek ?
itik èntok ètèk
elang sèka' ellang
burung hantu bhelluk ogghuk lambhiji
kelompok sarangah srangah
tanda tora tandhâ
lumrah lomrâ bâttra jhâma' kappra
aneka ragam clèḍi(h) slèsèr/salèsèr sabhârâng


Èpondhut ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Mano%27&oldid=42074"