Język oksytański

occitan, lenga d'òc
Obszar	Francja, Włochy, Hiszpania, Monako
Liczba mówiących	580 tys.
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki indoeuropejskie; Języki italskie; Języki romańskie; Języki zachodnioromańskie; Język oksytański;
Status oficjalny
język urzędowy	Katalonia (Hiszpania)
UNESCO	2 wrażliwy↗
Ethnologue	6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-1	oc
ISO 639-2	oci
ISO 639-3	oci
IETF	oc
Glottolog	occi1239
Ethnologue	oci
WALS	occ, pro
SIL	oci
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku oksytańskim
	Słownik języka oksytańskiego; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język oksytański (occitan / lenga d'òc, okcytański), w Polsce częściej nazywany językiem prowansalskim – język należący do grupy romańskiej języków indoeuropejskich. Język oksytański jest blisko spokrewniony z językiem katalońskim, z którym tworzy diasystem oksytanoromański.

Język oksytański jest bardzo mocno podzielony na dialekty. Dodatkowo istnieją różne warianty pisowni. Mimo to wzajemne zrozumienie pomiędzy dialektami jest wysokie^[1]. Dialekt langwedocki jest centralny i najbardziej konserwatywny i z tego powodu służy jako baza dla standaryzacji języka ^[2]. Liczba użytkowników jest trudna do ustalenia.

Nazwa

Jedno z pierwszych udokumentowanych zastosowań terminu język òc można znaleźć w De vulgari eloquentia Dantego Alighieri, który klasyfikuje języki romańskie według sposobu mówienia tak (oïl, òc, sí). Òc, wymawiane /ɔ(k)/ pochodzi od łacińskiego hōc, które znaczyło ‘to’^[3]^{[niewiarygodne źródło?]}, i na południu Galii zaczęło być używane jako partykuła potwierdzająca^[a].

Również pod koniec XIII w., niemal równocześnie, pojawia się w łacińskiej dokumentacji administracyjnej inny wywodzący się od słowa òc termin: lingua occitana (łac. ‘język oksytański’). Stąd też wywodzi się słowo Oksytania^[4] jako nazwa terytorium, w którym używa się tego języka,.

Termin prowansalski był długo używany jako nazwa całego języka oksytańskiego, obecnie jednak język nauki rezerwuje go raczej wyłącznie dla dialektu używanego w Prowansji. Nazwa ta została ukuta w XIII w. we Włoszech i pochodzi od łacińskiego słowa provincia^[5].

W tekstach oficjalnych padają sformułowania „langue occitane” (fr., ‘język oksytański’) w Loi Deixonne^[6], „occitan-langue d’oc” w terminologii francuskiego Ministerstwa Edukacji Narodowej przy przyznawaniu certyfikatów CAPES (Certificat d’aptitude au professorat de l’enseignement du second degré(inne języki)), „occitan, nomentat aranés en Aran” (oc. 'oksytański, w [Dolinie] Aran zwany arańskim), „era lengua occitana, denominada aranés en Aran” (oc. 'język oksytański, w [Dolinie] Aran nazywany arańskim) oraz „aranés” w Statucie Autonomii Katalońskiej^[7].

Historia

Najstarsze zabytki piśmiennictwa w języku oksytańskim pochodzą z przełomu X i XI wieku. W XI wieku na terenie Francji istniały dwa wielkie romańskie obszary językowe. Na północy Francji używane były langues d’oïl (czyli tzw. starofrancuski), zaś na południu lenga d'òc (‘język òc’, fr. langue d’oc). Nazwy tych języków pochodzą od brzmienia słowa oznaczającego potwierdzenie, odpowiadającego polskiemu „tak” – oïl (od którego pochodzi współczesne francuskie oui) albo òc.

Okres świetności lenga d'òc przypada na wieki XII i XIII, kiedy to był głównym językiem liryki średniowiecznej, językiem trubadurów. W tym języku napisał pieśń Kalenda maya Raimbaut de Vaqueiras. O zasięgu i sile oddziaływania średniowiecznego oksytańskiego może świadczyć fakt, że również niewielki fragment Boskiej Komedii Dantego został napisany po prowansalsku (Czyściec, pieśń XXVI, w. 140–147). Oksytański był także językiem poezji uprawianej na dworze Hrabstwa Barcelony zanim zaczęto pisać również po katalońsku. We wczesnym okresie twórczości kataloński wieszcz Ramon Llull pisał po oksytańsku pełne humoru trubadurskie pieśni miłosne. Poezja trubadurów pozostała wzorem dla katalońskiego języka literackiego aż do XV wieku. W okresie apogeum kultury trubadurów użycie języka oksytańskiego w życiu codziennym przez klasę wyższą wykraczało poza granice Oksytanii dając lenga d'òc status języka m.in. lyońskiej szlachty^[8], chociaż językiem Lyonu był arpitański.

Upadek języka został zapoczątkowany przez krucjaty przeciw albigensom (1209–1229), w wyniku których odrębność polityczna i, w dużej mierze, kulturowa południowej Francji została zlikwidowana przez królów z Paryża. Lenga d'òc stopniowo traciła na znaczeniu jako język literacki, aż w XV wieku oksytańska twórczość literacka niemalże zanikła. Oksytański przetrwał jako język wernakularny, coraz bardziej różnicujący się dialektalnie i stopniowo wypierany przez francuski, szczególnie szybko od XIX w. Właśnie w XIX wieku grupa intelektualistów, tak zwani félibres^[9], postawiła sobie za cel odrodzenie literatury prowansalskiej. Najbardziej znanym jej przedstawicielem jest poeta Fryderyk Mistral, za swoją twórczość w dialekcie prowansalskim uhonorowany w 1904 roku Literacką Nagrodą Nobla. Obecnie podejmowane są próby podniesienia statusu języka oksytańskiego we Francji, jednak w świadomości potocznej wciąż jeszcze nie cieszy się pełnym szacunkiem, uznawany popularnie za język niższej rangi niż francuski i noszący pogardliwą nazwę patois.

Zasięg terytorialny

Zasięgiem obejmuje obecnie tereny czterech państw:

39^[b] departamentów na Południu Francji (jedną trzecią terytorium kraju),
Val d’Aran, pirenejską dolinę na północy Hiszpanii we Wspólnocie Autonomicznej Katalonii,
Valadas Occitanas, kilkanaście alpejskich dolin na zachodzie Włoch w części Piemontu i Ligurii oraz, tworząc enklawę, gminę la Gàrdia (po włosku Guardia Piemontese) w Kalabrii^[10],
Księstwo Monako^[11], gdzie współistnieje z autochtonicznym dialektem monegaskim języka liguryjskiego^[12] oraz urzędowym francuskim^[13].

Wymowa

Poniższa sekcja opisuje wymowę dialektu langwedockiego, który jest centralny geograficznie i najbardziej konserwatywny pośród dialektów języka oksytańskiego.^[14]. Z tego powodu służy jako baza dla standaryzacji języka.^[15].

Samogłoski ^[16]

Samogłoska	Wymowa
a (na początku wyrazów); à	Jak u w angielskim butter albo jak a w hiszpańskim papa.
a (na końcu wyrazów); á; ò	Jak o w angielskim John albo o we francuskim port.
e, é	Jak e w hiszpańskim de.
è	Jak e w angielskim get.
o, ó	Jak oo w angielskim fool albo u w niemieckim Mutter.
i, í	Jak i w angielskim kill.
u, ú	Jak ü w niemieckim für.

Spółgłoski ^[16]

Spółgłoska	Wymowa	Spółgłoska	Wymowa
b, v na początku wyrazów	jak b w ang. beer.	p	jak p w ang. put.
b, v wewnątrz wyrazów	jak b w hiszpańskim hubo albo v w hiszpańskim uvo	r na początku; rr	jak r w hiszpańskim ratón albo rr w hiszpańskim tierra.
c przed a, o, u; qu	jak k w ang. kill	r wewnątrz wyrazów	jak r w hiszpańskim pero.
c przed e oraz i; ç, s, sc, ss	jak s w ang. salt.	r na końcu wyrazów	nie jest wymawiane
d	jak d w and. daddy.	t	jak t w ang. tell.
f	jak f w ang. film.	x	jak x w ang. exam.
g przed a, o, u; gu	jak g w ang. get	z	jak z ang. zoo
g przed e, i; j	jak j w ang. John.	lh	jak ll w hiszpańskim botella
g na końcu wyrazów; tg; tj; ch	jak ch w ang. church.	nh	jak ñ w hiszpańskim niño.
l	jak l w ang. link	tz	jak z w niemieckim zuviel albo jak ts w ang. cats.
m	jak m w ang. mother	gn	jak nn we włoskim anno.
n, m (na końcu wyrazów), mp	jak n n w ang. nose.

Akcent ^[16]

Wyrazy kończące się samogłoską, na s lub na n (tylko w koniugacji) mają akcent na przedostatniej sylabie. Wyrazy kończące się spółgłoską (poza s) lub dyftongiem mają akcent na ostatniej sylabie. Wyjątki mają oznaczony akcent. Przykłady to:

La mecanica; destriar; cuélher; cantan; penós; gaton.

Gramatyka

Poniższa sekcja opisuje gramatykę dialektu langwedockiego, który jest centralny geograficznie i jest najbardziej konserwatywny pośród oksytańskich dialektów^[14] Z tego powodu służy jako baza dla standaryzacji języka^[15].

Zaimki

Zaimki osobowe są przedstawione w poniższej tabelii^[17].

	L. poj.	L. mn.
1. os.	Ieu	Nosautres / nosautras / nos
2. os.	Tu	Vosautres / vosautras / vos
3. os.	El (=he)/ela (= she)	Eles (masculine), elas (feminine)

Zaimki dzierżawcze

Zaimki dzierżawcze są przedstawione w poniższej tabeli^[17].

	Posiadana rzecz jest w l. poj....		Posiadana rzecz jest w l. mn....
Właściciel	i rodzaju męskiego	i rodzaju żeńskiego	i rodzaju męskiego	i rodzaju żeńskiego
Ja	Mon	Ma	Mos	Mas
Ty	Ton	Ta	Tos	Tas
On, ona	Son	Sa	Sos	Sas
My	Nòstre	Nòstra	Nòstres	Nòstras
Wy	Vòstre	Vòstra	Vòstres	Vòstras
Oni, one	Lor		Lors

Zaimki wskazujące

Zaimki wskazujące (ten, ta itd.) są przedstawione w poniższej tabeli^[17].

Rodzaj	L. poj.	L. mn.
Męski	Aiceste/ Aqueste/ Aquel	Aicestes/ Aquestes/ Aqueles
Żeński	Aicesta/ Aquesta/ Aquela	Aicestas/ Aquestas/ Aquelas
Nijaki	Aquò	Aquò

Rzeczowniki

W oksytańskim są 2 rodzaje gramatyczne: męski i żeński. Żeńskie rzeczowniki są zwykle tworzone poprzez dodanie końcówki -a^[17]. Liczba mnoga jest tworzona poprzez dodane końcówki -s^[17].

Rodzajniki

W oksytańskim są 2 rodzajniki nieokreślone w liczbie pojedynczej: męski un i żeński una oraz jeden w liczbie mnogiej: de^[17]. de przed samogłoskami skraca się do d'^[17]. Podsumowuje to poniższa tabela.

Rodzajniki nieokreślone
Rodzaj	L. poj.	L. mn.
Męski	un	de, d'
Żeński	una	de, d'

Rodzajniki określone przedstawia poniższa tabela^[17].

Rodzajniki określone
Rodzaj	L. poj.	L. mn.
Męski	lo, l'	los
Żeński	la, l'	las

l' jest używane przed samogłoską^[17].

Przyimki a, de, per oraz sus stojące przed rodzajnikami lo oraz los łączą się z nimi zgodnie z poniższą tabelą^[17].

	lo	los
a	al	als
de	del	dels
per	pel	pels
sus	sul	suls

Np. a+los = als.

Czasowniki

Czasowniki odmieniają się przez osobę, liczbę, czas oraz tryb. Są 3 koniugacje: -ar, -ir oraz -re^[18]. Czasowniki kończące się na -ir mają dwie podkoniugacje: z oraz bez sufiksu^[18].

Schemat odmiany czasowników regularnych należących do pierwszej koniugacji jest przedstawiony poniżej^[18].

Parlar (= mówić), imiesłów czasu przeszłego: parlat, imiesłów czasu teraźniejszego: parlant.

	Cz. teraźniejszy	Imperfekt	Cz. przeszły	Tryb łączący cz. ter.	Tryb łączący cz. przesz.	Cz. przyszły	Tryb warunkowy	Tryb rozkazujący
Ieu	Parli	Parlavi	Parlèri	Parle	Parlèsse	Parlarai	Parlariái
Tu	Parlas	Parlavas	Parlères	Parles	Parlèsses	Parlaràs	Parlariás	Parla
El/ela	Parla	Parlava	Parlèt	Parle	Parlèsse	Parlarà	Parlariá
Nos	Parlam	Parlàvem	Parlèrem	Parlem	Parlèssem	Parlarem	Parlariam	Parlem
Vos	Parlatz	Parlàvetz	Parlèretz	Parletz	Parlèssetz	Parlaretz	Parlariatz	Parlatz
Eles/elas	Parlan	Parlavan	Parlèron	Parlen	Parlèsson	Parlaràn	Parlarián

Koniugacja -ir z sufiksem jest przedstawiona poniżej^[18].

Dormir (= spać), imiesłów czasu przeszłego: dormit, imiesłów czasu teraźniejszego: dormint.

	Cz. teraźniejszy	Imperfekt	Cz. przeszły	Tryb łączący cz. ter.	Tryb łączący cz. przesz.	Cz. przyszły	Tryb warunkowy	Tryb rozkazujący
Ieu	Dormissi	Dormissiái	Dormiguèri	Dormisca	Dormiguèsse	Dormirai	Dormiriái
Tu	Dormisses	Dormissiás	Dormiguères	Dormiscas	Dormiguèsses	Dormiràs	Dormiriás	Dormís
El/ela	Dormís	Dormissiá	Dormiguèt	Dormisca	Dormiguèsse	Dormirà	Dormiriá
Nos	Dormissèm	Dormissiam	Dormiguèrem	Dormiscam	Dormiguèssem	Dormirem	Dormiriam	Dormiscam
Vos	Dormissètz	Dormissiatz	Dormiguèretz	Dormiscatz	Dormiguèssetz	Dormiretz	Dormiriatz	Dormissètz
Eles/elas	Dormisson	Dormissián	Dormiguèron	Dormiscan	Dormiguèsson	Dormiràn	Dormirián

Koniugacja -ir bez sufiksu jest przedstawiona poniżej^[18].

Sentir (= czuć), imiesłów czasu przeszłego: sentit, imiesłów czasu teraźniejszego: sentent.

	Cz. teraźniejszy	Imperfekt	Cz. przeszły	Tryb łączący cz. ter.	Tryb łączący cz. przesz.	Cz. przyszły	Tryb warunkowy	Tryb rozkazujący
Ieu	Senti	Sentiái	Sentiguèri	Senta	Sentiguèsse	Sentirai	Sentiriái
Tu	Sentes	Sentiás	Sentiguères	Sentas	Sentiguèsses	Sentiràs	Sentiriás	Sent
El/ ela	Sent	Sentiá	Sentiguèt	Senta	Sentiguèsse	Sentirà	Sentiriá
Nos	Sentèm	Sentiam	Sentiguèrem	Sentam	Sentiguèssem	Sentirem	Sentiriam	Sentiam
Vos	Sentètz	Sentiatz	Sentiguèretz	Sentatz	Sentiguèssetz	Sentiretz	Sentiriatz	Sentètz
Eles/ elas	Senton	Sentián	Sentiguèron	Sentan	Sentiguèsson	Sentiràn	Sentirián

Trzecia koniugacja jest przedstawiona poniżej^[18].

Batre (= bić), imiesłów czasu przeszłego: batut, imiesłów czasu teraźniejszego: beatent.

	Cz. teraźniejszy	Imperfekt	Cz. przeszły	Tryb łączący cz. ter.	Tryb łączący cz. przesz.	Cz. przyszły	Tryb warunkowy	Tryb rozkazujący
Ieu	Bati	Batiái	Batèri	Bata	Batèsse	Batrai	Batriái
Tu	Bates	Batiás	Batères	Batas	Batèsses	Batràs	Batriás	Bat
El/ela	Bat	Batiá	Batèt	Bata	Batèsse	Batrà	Batriá
Nos	Batèm	Batiam	Batèrem	Batam	Batèssem	Batrem	Batriam	Batiam
Vos	Batètz	Batiatz	Batèretz	Batatz	Batèssetz	Batretz	Batriatz	Batètz
Eles/elas	Baton	Batián	Batèron	Batan	Batèsson	Batràn	Batrián

Czasowniki nieregularne

Dwa bardzo ważne czasowniki nieregularne to èsser/èstre (= być) oraz aver (= mieć).

Odmiana èsser/èstre jest przedstawiona poniżej^[18].

Imiesłów czasu przeszłego: estat, imiesłów czasu teraźniejszego: essent.

	Cz. teraźniejszy	Imperfekt	Cz. przeszły	Tryb łączący cz. ter.	Tryb łączący cz. przesz.	Cz. przyszły	Tryb warunkowy	Tryb rozkazujący
Ieu	Soi	Èri	Foguèri	Siá	Foguèsse	Serai	Seriái
Tu	Ès/Sès	Èras	Foguères	Siás	Foguèsses	Seràs	Seriás	Siá
El/ela	Es	Èra	Foguèt	Siá	Foguèsse	Serà	Seriá
Nos	Sèm	Èrem	Foguèrem	Siam	Foguèssem	Serem	Seriam	Siam
Vos	Sètz	Èretz	Foguèretz	Siatz	Foguèssetz	Seretz	Seriatz	Siatz
Eles/elas	Son	Èran	Foguèron	Sián	Foguèsson	Seràn	Serián

Odmiana aver jest przedstawiona poniżej^[18].

Imiesłów czasu przeszłego: agut, imiesłów czasu teraźniejszego: avent.

	Cz. teraźniejszy	Imperfekt	Cz. przeszły	Tryb łączący cz. ter.	Tryb łączący cz. przesz.	Cz. przyszły	Tryb warunkowy	Tryb rozkazujący
Ieu	Ai	Aviái	Aguèri	Aja	Aguèsse	Aurai	Auriái
Tu	As	Aviás	Aguères	Ajas	Aguèsses	Auràs	Auriás	Aja
El/ela	A	Aviá	Aguèt	Aja	Aguèsse	Aura	Auriá
Nos	Avem	Aviam	Aguèrem	Ajam	Aguèssem	Aurem	Auriam	Ajam
Vos	Avètz	Aviatz	Aguèretz	Ajatz	Aguèssetz	Auretz	Auriatz	Ajatz
Eles/elas	An	Avián	Aguèron	Ajan	Aguèsson	Auràn	Aurián

Czasowniki zwrotne

Czasowniki zwrotne wymagają zaimka zwrotnego se. Zaimek se odmienia się przez osobę i liczbę. Przykładem jest se levar (= wstać). Odmienia się według następującej tabeli^[18].

	Czas teraźniejszy	Tryb rozkazujący
Ieu	Me lèvi
Tu	Te lèvas	lèva-te
El/elas	Se lèva
Nos	Nos levam	levem-nos
Vos	Vos levatz	levatz-vos
Eles/elas	Se lèvan	tenon

Negacja

Zaprzeczenie jest tworzone poprzez dodanie pas po czasowniku^[19]. Na przykład:

Parli pas (= Nie rozmawiam).
An pas parlat (= Nie rozmawiali).
Vesi pas res (= Niczego nie widzę).
Lo tròbi pas enluòc (= Nigdzie go nie znajduję).
Sortís pas jamai (= Nigdy nie wychodzi).
Degun es pas vengut (= Nikt nie przyszedł).

Podział na dialekty

Tradycyjnie uznaje się, że oksytański ma sześć dialektów: gaskoński (zawierający w sobie także bearnés i aranés) na zachodzie, langwedocki i prowansalski na południu, limuzyński i owerniacki na północy.

Poza przypadkiem gaskońskiego, granice między dialektami rzadko są wyraziste, przejście z dialektu do dialektu jest zazwyczaj płynne i gwary uznawane za należące do któregoś dialektu mogą posiadać cały szereg cech wspólnych z innymi dialektami.

Istnieje grupa językoznawców uznających, że nie ma jednego języka oksytańskiego, lecz kilka różnych języków, które w ich opinii różnią się od siebie w takim stopniu, że utrudnione jest wzajemne zrozumienie. Z tego punktu widzenia tworzenie literatury w „języku oksytańskim” byłyby w rzeczywistości twórczością np. w języku prowansalskim lub w langwedockim.

Oksytański dzisiaj

Brakuje oficjalnych danych na temat liczby użytkowników języka oksytańskiego^[20], szacunki są bardzo rozbieżne. Prawdopodobnie od pół miliona do dwóch milionów osób zna któryś z dialektów oksytańskich na tyle dobrze, by posługiwać się nim w życiu codziennym, a znacznie więcej go rozumie.

Status w Republice Francuskiej

We Francji oksytański nie posiada statusu oficjalnego. Nauczanie tego języka we francuskich szkołach publicznych jest opcjonalne, możliwe na mocy Loi Deixonne^[6] z 1951 r., a jedynie publiczna telewizja regionalna France 3 emituje kilka programów po oksytańsku^[21]^[22]^[23].

Status w hiszpańskiej Wspólnocie Autonomicznej Katalonii

Arański (aranés), gwara dialektu gaskońskiego używana w należącej do Hiszpanii pirenejskiej dolinie Val d’Aran, cieszył się tam od 1990 statusem języka regionalnego; już statut Katalonii z 1978 roku stanowił, że mowa arańska ma tam być nauczana i chroniona^[24]. Na mocy statutu z 2006 roku^[7] język oksytański (szeroko pojęty) jest jednym z trzech języków urzędowych w całej Wspólnocie Autonomicznej Katalonii (obok katalońskiego i hiszpańskiego). Gwarą arańską posługuje się ok. 4 tys. osób i jest ona w Dolinie językiem szkolnictwa od 1984^[25]^[26]^[27]^[28].

Status w Republice Włoskiej

We Włoszech oksytański jest uznany za język chroniony, na mocy ustawy numer 482 z roku 1999^[29]. Pozwala to na użycie oksytańskiego w szkolnictwie i w życiu publicznym, ale tylko w gminach, które sobie tego życzą, przez co nie jest ono obowiązkowe ani systematyczne.

Status w Księstwie Monako

W Monako oksytański nie posiada statusu oficjalnego.

Fonetyka

Samogłoski

przednie

centralne

tylne

przymknięte

i • y

• u

e •

ɛ •

• ɔ

a •

półprzymknięte

półotwarte

otwarte

W języku oksytańskim zasadniczo występuje 7 samogłosek: /a/, /e/, /ɛ/, /i/, /ɔ/, /u/ i /y/. Zasób samogłosek może się różnić w zależności od dialektu. W dialektach owernackim, limuzyńskim i prowansalskim występuje dodatkowo fonem /œ/. W dialekcie limuzyńskim ponadto występuje fonem /o/.

Spółgłoski

Spółgłoski języka oksytańskiego według Międzynarodowego Alfabetu Fonetycznego
	dwuwargowe		wargowo- -zębowe	zębowe		dziąsłowe		zadzią- słowe		wargowo- -podnie- bienne	podnie- bienne	wargowo- -miękko- podnie- bienne	miękko- podnie- bienne
zwarte	p	b		t	d								k	g
nosowe	m			n							ɲ
szczelinowe			f			s	z
zwarto-szczelinowe						ts		tʃ	dʒ
półotwarte										ɥ	j	w
drżące				r
uderzeniowe				ɾ
boczne				l							ʎ

Zasób spółgłosek może się różnić w zależności od dialektu:

w dialekcie owernackim występują dodatkowo fonemy /v/ i /ʃ/;
w dialekcie gaskońskim /ʒ/, /h/ i /ʃ/;
w dialekcie limuzyńskim /v/;
w dialekcie prowansalskim /v/, /ʒ/ i /ʀ/;
w dialekcie vivaroalpejskim /v/.

Przykładowy tekst

Poniższa tabela przedstawia ten sam tekst w dialekcie langwedockim w klasycznej ortografii, oraz w dialekcie prowansalskim w dwóch wariantach ortografii: ortografii Fryderyka Mistrala oraz klasycznej.

Langwedocki, ortografia klasyczna	Prowansalski, ortografia klasyczna	Prowansalski, ortografia Mistrala
Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor cal agir entre elas amb un esperit de frairesa.	Totei lei personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e li cau (/fau/) agir entre elei amb un esperit de frairesa.	Tóuti li persouno naisson liéuro e egalo en dignita e en dre. Soun doutado de rasoun e de counsciènci e li fau agi entre éli em' un esperit de freiresso.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Uwagi

↑ Dla porównania, współczesne synonimy łacińskiego hoc mogą wyrażać potwierdzenie m.in. w języku hiszpańskim: „eso” i katalońskim: „això”, w języku kolokwialnym znacząc 'to co mówisz jest prawdziwe, jest dokładnie tak’, por. polskie „otóż to”.
↑ Lub 33, jeżeli nie liczyć tych 6, w których zasięg oksytańskiego pokrywa mniejszą część terytorium.

Bibliografia

Easy Occitan.

Przypisy

↑ Easy Occitan [online] [dostęp 2025-03-23], Cytat: Each dialect is Occitan and the intercomprehension between each dialect is good (even with Catalan). (ang.).
↑ Easy Occitan. Cytat: Lengadocian: It is the most conservative dialect and that's the reason why it became the root of standard normalized Occitan.
↑ hic – Wiktionary. en.wiktionary.org.
↑ Pierwsza wzmianka terminu Occitanie w jęz, francuskim datuje na rok 1756, cf. Louis-Étienne Arcère. 1756. Histoire de la Ville de la Rochelle et du Pays d’Aulnis. Tom. 1. (Edytor: René-Jacob Desbordes, La Rochelle, Fermes Générales du Roi.) Paryż: Durand, 40.
↑ Rey, Alain, Marianne Tomi, Tristan Hordé i Chantal Tanet (eds.). 1992. Dictionnaire historique de la langue française. Tom 2 (F-PR). Paryż: Le Robert, 2427.
↑ ^a ^b Loi n°51-46 du 11 janvier 1951 relative à l’enseignement des langues et dialectes locaux « Loi Deixonne », Legifrance.gouv.fr, Le service public de la diffusion du droît.
↑ ^a ^b Lei organica 6/2006, de 19 de junhsèga, de reforma der Estatut d’autonomia de Catalonha. parlament-cat.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-25)]..
↑ Bert, Michel i James Costa. 2009. Francoprovençal et occitan en Rhône-Alpes. Lyon: Université Catholique de Lyon, 20.
↑ „Félibres”, w: Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga (Encyklopedia Gutenberga Online. 2008.).
↑ Kunert, Hans Peter. 1993. „Quale grafia per l’occitano di Guardia Piemontese?”, Quaderni del Dipartimento di Linguistica (Università della Calabria, Serie Linguistica 4) 10: 27-36. Kunert, Hans Peter. 1994. „L’occitan en Calàbria”, Estudis Occitans 16: 3-14.
↑ „Monaco: Language situation”, w: Keith Brown (ed.), 2006, Encyclopedia of Language & Linguistics (2. edycja.) Amsterdam: Elsevier, 230.
↑ Arveiller Raymond. 1967. Étude sur le parler de Monaco. Monaco: Comité National des Traditions Monégasques, 9.
↑ Constitution de la Principauté. gouv.mc. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-22)]., Art. 8. – „La langue française est la langue officielle de l’Etat”.
↑ ^a ^b Easy Occitan. Cytat: It is already essential to point out the fact that there is no dominant dialect. Each dialect is Occitan and the intercomprehension between each dialect is good (even with Catalan). The dialect we will learn here is Languedocian. This dialect is the most conservative among Occitan dialects and is thus the best bridge to the other dialects
↑ ^a ^b Easy Occitan. Cytat: Lengadocian: It is the most conservative dialect and that's the reason why it became the root of standard normalized Occitan.
↑ ^a ^b ^c Easy Occitan.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Easy Occitan: Grammar.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Easy Occitan: Verbs.
↑ Easy Pccitan. Cytat: Basic negation is "pas", which follows the verb. Its translation is "not" ("yes" is said "òc" and "no" is said "non").
↑ Atlas języków zagrożonych sporządzony przez UNESCO klasyfikuje wszystkie sześć dialektów oksytańskiego jako zagrożone (gaskoński, vivaroalpejski) i poważnie zagrożone (owerniacki, langwedocki, limuzyński, prowansalski).
↑ Viure al País. sud.france3.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)]., z Tuluzy, France 3 Sud.
↑ Vaquí, z Montpelhièr, France 3 Sud.
↑ Punt de vista, z Bordèu, France 3 Aquitaine.
↑ „L’aranès, llengua de la Vall d’Aran”.
↑ Pons, Eva i Jaume Vernet. 2009. „La llengua de l’ensenyament a les comunitats autònomes amb llengua pròpia”, Revista d’Estudis Autonòmics i Federals 9: 173.
↑ Documentació Parlamentària número 153 (Març 2010), Parlament de Catalunya, Projecte de llei de l’aranès Direcció d’Estudis Parlamentaris.
↑ Decret 362/1983, de 30 d’agost (DOGC 359, del 31), sobre aplicació de la Llei 7/1983, de 18 d’abril (DOGC 322, del 22), de normalització lingüística a Catalunya a l'àmbit de l’ensenyament no universitari, modificat pel Decret 576/1983, de 6 de desembre (DOGC 415, de 9 de març de 1984).
↑ Ordre de 8 de setembre de 1983. padi.cat:8080. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-29)]. (DOGC 362, del 9, i correcció d’errada en el DOGC 369, de 5 d’octubre), per la qual es desplega el Decret 362/1983, de 30 d’agost, sobre l’aplicació de la Llei /1983, de normalització lingüística a Catalunya, a l'àmbit de l’ensenyament no universitari, modificat per l’Ordre de 6 de desembre de 1983 (DOGC 415, de 9 de març de 1984).
↑ „Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche”, Parlamento Italiano, Camera dei Deputati; Gazzetta Ufficiale 297.

[4] Dla porównania, współczesne synonimy łacińskiego hoc mogą wyrażać potwierdzenie m.in. w języku hiszpańskim: „eso” i katalońskim: „això”, w języku kolokwialnym znacząc 'to co mówisz jest prawdziwe, jest dokładnie tak’, por. polskie „otóż to”.

[11] Lub 33, jeżeli nie liczyć tych 6, w których zasięg oksytańskiego pokrywa mniejszą część terytorium.

[1] Easy Occitan [online] [dostęp 2025-03-23], Cytat: Each dialect is Occitan and the intercomprehension between each dialect is good (even with Catalan). (ang.).

[2] Easy Occitan. Cytat: Lengadocian: It is the most conservative dialect and that's the reason why it became the root of standard normalized Occitan.

[3] – Wiktionary. en.wiktionary.org.

[5] Pierwsza wzmianka terminu Occitanie w jęz, francuskim datuje na rok 1756, cf. Louis-Étienne Arcère. 1756. Histoire de la Ville de la Rochelle et du Pays d’Aulnis. Tom. 1. (Edytor: René-Jacob Desbordes, La Rochelle, Fermes Générales du Roi.) Paryż: Durand, 40.

[6] Rey, Alain, Marianne Tomi, Tristan Hordé i Chantal Tanet (eds.). 1992. Dictionnaire historique de la langue française. Tom 2 (F-PR). Paryż: Le Robert, 2427.

[deixonne-7] Loi n°51-46 du 11 janvier 1951 relative à l’enseignement des langues et dialectes locaux « Loi Deixonne », Legifrance.gouv.fr, Le service public de la diffusion du droît.

[statut06-8] Lei organica 6/2006, de 19 de junhsèga, de reforma der Estatut d’autonomia de Catalonha. parlament-cat.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-25)]..

[9] Bert, Michel i James Costa. 2009. Francoprovençal et occitan en Rhône-Alpes. Lyon: Université Catholique de Lyon, 20.

[10] „Félibres”, w: Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga (Encyklopedia Gutenberga Online. 2008.).

[12] Kunert, Hans Peter. 1993. „Quale grafia per l’occitano di Guardia Piemontese?”, Quaderni del Dipartimento di Linguistica (Università della Calabria, Serie Linguistica 4) 10: 27-36. Kunert, Hans Peter. 1994. „L’occitan en Calàbria”, Estudis Occitans 16: 3-14.

[13] „Monaco: Language situation”, w: Keith Brown (ed.), 2006, Encyclopedia of Language & Linguistics (2. edycja.) Amsterdam: Elsevier, 230.

[14] Arveiller Raymond. 1967. Étude sur le parler de Monaco. Monaco: Comité National des Traditions Monégasques, 9.

[15] Constitution de la Principauté. gouv.mc. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-22)]., Art. 8. – „La langue française est la langue officielle de l’Etat”.

[Languedoc-16] Easy Occitan. Cytat: It is already essential to point out the fact that there is no dominant dialect. Each dialect is Occitan and the intercomprehension between each dialect is good (even with Catalan). The dialect we will learn here is Languedocian. This dialect is the most conservative among Occitan dialects and is thus the best bridge to the other dialects

[Standard-17] Easy Occitan. Cytat: Lengadocian: It is the most conservative dialect and that's the reason why it became the root of standard normalized Occitan.

[Easy-18] Easy Occitan.

[Easy:Grammar-19] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Easy Occitan: Grammar.

[Easy:Verbs-20] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Easy Occitan: Verbs.

[21] Easy Pccitan. Cytat: Basic negation is "pas", which follows the verb. Its translation is "not" ("yes" is said "òc" and "no" is said "non").

[22] Atlas języków zagrożonych sporządzony przez UNESCO klasyfikuje wszystkie sześć dialektów oksytańskiego jako zagrożone (gaskoński, vivaroalpejski) i poważnie zagrożone (owerniacki, langwedocki, limuzyński, prowansalski).

[23] Viure al País. sud.france3.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)]., z Tuluzy, France 3 Sud.

[24] Vaquí, z Montpelhièr, France 3 Sud.

[25] Punt de vista, z Bordèu, France 3 Aquitaine.

[26] „L’aranès, llengua de la Vall d’Aran”.

[27] Pons, Eva i Jaume Vernet. 2009. „La llengua de l’ensenyament a les comunitats autònomes amb llengua pròpia”, Revista d’Estudis Autonòmics i Federals 9: 173.

[28] Documentació Parlamentària número 153 (Març 2010), Parlament de Catalunya, Projecte de llei de l’aranès Direcció d’Estudis Parlamentaris.

[29] Decret 362/1983, de 30 d’agost (DOGC 359, del 31), sobre aplicació de la Llei 7/1983, de 18 d’abril (DOGC 322, del 22), de normalització lingüística a Catalunya a l'àmbit de l’ensenyament no universitari, modificat pel Decret 576/1983, de 6 de desembre (DOGC 415, de 9 de març de 1984).

[30] Ordre de 8 de setembre de 1983. padi.cat:8080. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-29)]. (DOGC 362, del 9, i correcció d’errada en el DOGC 369, de 5 d’octubre), per la qual es desplega el Decret 362/1983, de 30 d’agost, sobre l’aplicació de la Llei /1983, de normalització lingüística a Catalunya, a l'àmbit de l’ensenyament no universitari, modificat per l’Ordre de 6 de desembre de 1983 (DOGC 415, de 9 de març de 1984).

[31] „Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche”, Parlamento Italiano, Camera dei Deputati; Gazzetta Ufficiale 297.

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[b]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]