Stary Gierałtów

Stary Gierałtów
	wieś
	; Kościół Michała Archanioła w Starym Gierałtowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Stronie Śląskie
Wysokość	525-570 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	321
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-550
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0855658
	Położenie na mapie gminy Stronie Śląskie Stary Gierałtów
	Położenie na mapie Polski Stary Gierałtów
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Stary Gierałtów
	Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Stary Gierałtów
	50°18′36″N 16°55′27″E/50,310000 16,924167
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stary Gierałtów (niem. Alt Gersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Stronie Śląskie.

Położenie

Stary Gierałtów to wieś łańcuchowa o długości około 4,3 km, położona jest we wschodniej części Ziemi Kłodzkiej, w dolinie Białej Lądeckiej, pomiędzy Górami Złotymi a Bialskimi, na wysokości około 525–570 m n.p.m.^[2]

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Pierwsze wzmianki o Starym Gierałtowie (wówczas Geraczdorf) pochodzą z roku 1346 z dokumentu króla Jana Luksemburskiego^[5]. W połowie XIV wieku wieś należała do dóbr zamku Karpień, który był własnością rodziny Gloubos^[5]. W 1419 istniało we wsi sędziostwo^[2]. W latach 1625–1641 wieś musiała płacić kontrybucję armii cesarskiej. W 1648 roku Stary Gierałtów kupiła rodzina Althannów z Międzylesia, która włączyła go do klucza Stronie^[5]. Od drugiej połowy XVIII wieku wieś systematycznie się rozwijała a w szczególności rzemiosło, tkactwo, lokalny przemysł oraz handel^[2]. Już w końcu XVIII wieku działała w Starym Gierałtowie katolicka szkoła, w 1865 r. katolicka szkoła elementarna. W roku 1838 miejscowość kupiła księżna Marianna Orańska^[5]. Znajdowały się tu wtedy młyny wodne, tartaki i olejarnia oraz kościół^[5]. Od połowy XIX wieku Stary Gierałtów znalazł się na uczęszczanej trasie z Lądka do Puszczy Jaworowej w Górach Bialskich^[2]. Związany z tym ożywiony ruch turystyczny obsługiwała gospoda w Starym Gierałtowie. Liczba ludności wsi wzrastała od lat dwudziestych do sześćdziesiątych XIX wieku i w latach 1864-1867 osiągnęła swój najwyższy poziom. Ze względu na swą wielkość Stary Gierałtów stał się siedzibą urzędu gromadzkiego obejmującego do 1905 roku też Bielice, Goszów, Nowy Gierałtów i Młynowiec.

Współczesność

W rozciągniętej wsi przetrwało sporo starych domów, wśród nich dawna pruska strażnica celna (obecnie schronisko). Położona w górach wieś jest odwiedzana przez turystów. W Starym Gierałtowie mieszka wielu twórców ludowych, artystów i rzemieślników zajmujących się kultywowaniem tradycyjnych "ginących" zawodów.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[6]:

Kościół Michała Archanioła w Starym Gierałtowie, filialny z 1798 roku^[5]. Zachowało się w nim barokowe wyposażenie, między innymi ołtarz główny i boczny, ambona z wizerunkami Ewangelistów oraz rokokowy prospekt organowy^[5],
Kaplica przydrożna w Starym Gierałtowie, przy posesji nr 8, z drugiej połowy XVIII wieku.

Inne zabytki:

liczne domy pochodzące z XVIII-XX wieku^[2].

Zobacz też

Nowy Gierałtów — wieś (sąsiednia) w powiecie kłodzkim w województwie dolnośląskim,
Goszów – wieś (sąsiednia) w powiecie kłodzkim w województwie dolnośląskim,
Trzy Siostry – grupa skał wspinaczkowych w pobliżu wsi,
gnejsy gierałtowskie – rodzaj skały metamorficznej, która wzięła nazwę od wsi Stary Gierałtów.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129774
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 305-309. ISBN 83-7005-341-6.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1219 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 443. ISBN 978-83-89188-95-3.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2025-04-26] .

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-341-6
WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .

Linki zewnętrzne

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129774

[staffa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 305-309. ISBN 83-7005-341-6.

[GUS-3] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1219 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[rewasz-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 443. ISBN 978-83-89188-95-3.

[zabytek-6] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2025-04-26] .

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

Miasto	Stronie Śląskie
Wsie	Bielice Bolesławów Goszów Janowa Góra Kamienica Kletno Młynowiec Nowa Morawa Nowy Gierałtów Rogóżka Sienna Stara Morawa Stary Gierałtów Strachocin Stronie-Wieś
Nieoficjalna część miasta	Morawka
Nieoficjalne miejscowości	Klecienko Nowa Biela Popków Sucha Góra